طرح چیست و چگونه آن را بنویسیم.

طرح چیست؟
اگر بخواهیم در یک جمله ی کوتاه طرح را تعریف کنیم، باید بگوییم، طرح یعنی چارچوب داستان.
نقشه ی راه و رئوس مطالب و اتفاقات یک داستان در طرح مشخص میشود.
در واقع طرح، شرحِ فشرده ای از وقایع و حوادثی است که برای شخصیت های داستان اتفاق می‌افتد.
اگر بخواهیم مثالی بزنیم شاید بتوان این نقشه را با نقشه ی یک ساختمان قیاس کرد.
در نقشه ی یک آپارتمان تمام زوایا و اندازه‌های مشخص شده. جای اتاق خوابها، حمام، دستشویی، آشپزخانه و همه و همه به صورت دقیق معلوم و سرجای خودشان قرار گرفته اند.
با چنین نقشه ای، ساخت این آپارتمان کار ساده ای خواهد بود، ولی چنانچه مشکلی در اندازه ها نسبت به زمینِ زیر بنا وجود داشته باشند، آنجاست که انجام کار با مشکل جدی روبرو خواهد شد.
دقیقا چنین مشکلی در نوشتن یک داستان با طرحی ضعیف پیش خواهد آمد.
نویسندگانِ تازه‌کار فکر می‌کنند که بیشتر زمان و وقت شان را باید صرفِ نوشتن داستان کنند، در صورتی که در اشتباه هستند.
اگر یک طرح دقیق و مشخص و خوب نداشته باشند، حتماً در نوشتن داستان به مشکلات جدی بر خواهند خورد. احیانن داستان آنها با چنین طرحِ ضعیفی در وسط کار راه به جایی نبرده و نویسنده را ناامید می سازد.
برای آنکه یک نویسنده بتواند داستانی را با موفقیت به پایان برساند، باید یک طرح داستان خوب و قوی داشته باشد.
بهتر است نویسنده ها طرحی را انتخاب کنند که، ساده باشد، باور کردنی باشد و کشش ایجاد کند. در این صورت می توان گفت، داستان یک طرح خوب داشته که کار نویسنده را در نوشتن آسان خواهد بود.

فرق طرح با داستان چیست؟
در این بخش به بخشی از کتاب فرهنگ داستان نویسان شیوه های روایت تشریحی و داستان نویسی آقای جمال میرصادقی اشاره میکنم.
وی در این کتاب تفاوت طرح و داستان را چنین بیان می کند:
“طرح روایت اوضاع و احوال است و داستان روایت وقوع حادثه ها و وضعیتها و موقعیت هاست. طرح تاکید بر چگونگی و کیفیتِ چیزی، مکانی، زمانی و شخصی است و حادثه، صحنه، فضا و رنگ یا شخصیتی را وصف می کند.
داستان برآنچه وقوع یافته یا وقوع خواهد یافت، تاکید و بر ویژگی های روانشناختی و جزئیات توجیهی تاکید می کند.
از این رو طرح، جنبه ی توصیفی دارد و داستان رشته حوادث را روایت می کند.
طرح غالبا گِردِ محور صحنه یا شخصیت می‌گردد، اما داستان گِردِ حادثه‌ها می‌گردد.”

همچنین وی معتقد است که:
“طرح فاقد پیرنگ گسترش یافته است. یعنی تحول حادثه که لازمه ی تحقق یافتنِ داستان است در آن صورت نمی گیرد و در نتیجه از سه مرحله ی داستان، تنها آغاز و میانه را دارد و پایان بندی ندارد.”

چگونه یک طرح بنویسیم؟
حال با توجه به تعریف طرح، چگونه باید این رئوسِ اتفاقات و مطالب را به صورت خلاصه شرح داد؟
برای انجام این کار باید در نظر داشت که طرح داستان باید رشته‌ای از وقایع وابسته به هم باشد. هر کدام از این وقایع می‌تواند بحران داستان محسوب شود که داستان را به نقطه اوج می رساند.
در طرح، شخصیت ها به خصوص شخصیت اصلی با تمام خصوصیاتش باید معرفی شود.
حوادث و ترتیب وقوع آن و نحوه جاگیری اش در داستان باید به خوبی معلوم گردد.
زاویه دید نیز بهتر است مشخص شود.
باید در نظر داشت که بعد از مشخص شدن اتفاقات و شخصیتها و روند حوادث زمان آن رخدادها را به صورت دقیق تعیین کنیم. یعنی با توجه به حوادث، باید طرح را در زمان مناسب آغاز کرد.

در یک طرح چه چیزهایی را باید مد نظر داشت:

۱_ شرایط اولیه یا تعادل حاکم بر داستان
۲_شخصیت اصلی
۳_ حادثه ی محرک یاهمان اتفاقی که تعادل اولیه رابرهم میزند.
۴_ هدف
۵_ بحران و کشمکش
۶_ نقطه اوج داستان
۷_ گره گشایی

خصوصیاتِ یک طرح خوب:
یک طرح خوب برای آنکه بتواند نویسنده اش را برای نوشتن قدم به قدم راهنمایی کرده به مقصد برساند باید خصوصیاتی داشته باشد از جمله:
۱_ کامل و روشن باشد.
۲_ رشته حوادث منظم و بدون پرش و ناهماهنگی باشد.
۳_ گره افکنی داشته باشد تا داستان به اوج منطقی برسد.
۴_ ساده باشد. گسترش طرحهای پیچیده بسیار دشوار بوده و نویسنده را در بسط داستان باچالشهای زیادی روبرو میکنید.
۵_ با احساسات و عواطف انسانی در ارتباط باشد.
۶_ نوآوری داشته باشد و دیدِ تازه‌ای به مخاطب بدهد. در واقع نوگرا باشد.

منابع:
_هنرداستان نویسی نوشته ابراهیم یونسی
_فرهنگ داستان نویسان نوشته جمال میرصادقی